کیسه صفرا چیست؟
کیسه صفرا یا زَهره (به انگلیسی: Cholecyst یا Gallbladder) اندامی است که در سطح تحتانی کبد قرار دارد. این عضو از سه قسمت اصلی طاق معده، تنه و اینفاندیبولوم تشکیل شده‌است. وظیفه ی آن نگهداری صفرا (زرداب) است. این مایع زرد رنگ به هنگام ورود مواد غذایی به معده از کبد ترشح می‌شود و سپس از طریق مجرایی به کیسه صفرا انتقال می‌یابد. صفرا از طریق مجرای صفراوی مشترک به روده باریک ریخته می‌شود.
کار این مایع ایجاد امولسیون پایدار روی چربی‌های غذاست که در دوازدهه انجام می‌گیرد. گاهی اوقات انسان به سنگ صفرا مبتلا می‌شود که در صورت وخامت بیماری تحت عمل جراحی یا درون‌بینی قرار می‌گیرد. هنگام جراحی معمولاً پزشک معالج کیسه صفرا را از بدن خارج می‌کند. در این صورت پس از گذشت مدتی مجرای صفرا گشاد می‌شود و کار کیسه صفرا را انجام می‌دهد. اندازه ی کیسه صفرا ۳ بند انگشت است.
سنگ کیسه صفرا
گاهی در اثر تجمع و رسوب مواد اضافی مانند کلسترول، اشیای خارجی سنگ مانند در کیسه صفرا ایجاد می گردند که اصطلاحا سنگ کیسه صفرا نامیده می شوند. البته اصطلاح “سنگ” در برخی موارد کمی اغراق آمیز به نظر می رسد؛ چون سنگ صفرا ممکن است به اندازه دانه های ماسه و یا شن باشد. سنگ های تشکیل شده می توانند در خود کیسه صفرا و یا مجاری صفراوی دیده شوند. در هر حال، این سنگ ها باعث می شوند تا وظایف کیسه صفرا به خوبی انجام نگرفته و ناراحتی هایی را برای بیمار در پی داشته باشند. جالب است بدانید که سنگ های با ابعاد ریزتر مشکلات شدیدتری می توانند ایجاد کنند.
در واقع، سنگ هایی که ابعاد بزرگتری دارند، ممکن است تا مدت ها در جای خود ثابت باقی مانده و حرکتی نداشته باشند. اما سنگ های ریزتر قادرند از کیسه صفرا خارج شده و در جاهای دیگر گیر کنند که این خود زمینه ساز ناراحتی ها و مشکلات بعدی خواهد بود.
با همه این توضیحات، سنگ صفرا همیشه نیاز به درمان ندارد. به عبارت دیگر، اگر شخص با وجود سنگ در کیسه صفرای خود احساس درد یا ناراحتی نداشته باشد، نیازی به درمان نخواهد داشت.
سنگ صفرا به چه دلایلی به وجود می آید؟
به عنوان یک توضیح کلی می توان گفت که دلیل ایجاد سنگ کیسه صفرا هنوز به طور قطعی مشخص نشده است. با این حال، برخی از مهم ترین فاکتورهایی که می توانند به عنوان عامل ایجاد سنگ در نواحی صفراوی شناخته شوند، عبارتند از:
- تجمع کلسترول در داخل کیسه صفرا و ایجاد سنگ های زردرنگ (جنس بیش از ۸۰درصد از سنگ ها)
- تجمع بیلی روبین یا bilirubin (ماده ای که در اثر حذف گلبول های قرمز قدیمی در کبد تولید می شود) و ایجاد سنگ های قهوه ای یا سیاه رنگ
- عدم تخلیه محتوای صفراوی کیسه صفرا و پر شدن آن
علائم اولیه سنگ کیسه صفرا چیست؟
گاهی شخص ممکن است به دلیل درد در ناحیه شکم به پزشک مراجعه کند. در صورتی که این درد در سمت راست و قسمت بالای شکم شدیدتر باشد، احتمال وجود سنگ کیسه صفرا زیاد است. دردهای مرتبط با سنگ کیسه صفرا معمولا با خوردن مواد غذایی پرچرب شروع شده و بعد از چند ساعت هم رفع می شوند.
علی رغم اینکه درد به عنوان نشانه اصلی شناخته می شود، اما برخی علائم اولیه دیگر هم ممکن است دلیلی بر وجود سنگ در مجاری صفراوی و یا خود کیسه صفرا باشند. این علائم عبارتند از:
- حالت تهوع
- استفراغ
- ادرار با رنگ تیره
- مدفوع خاکستری رنگ (البته این مورد به شیوه تغذیه هم بستگی دارد)
- دل درد
- احساس نفخ در معده و روده
- آروغ زدن
- اسهال
- سوء هاضمه
معمولا پزشک در ابتدا رنگ پوست و چشم را بررسی می کند تا از عدم زردی آن مطمئن شود. زرد شدن آن ها می تواند ناشی از افزایش بیلی روبین در خون باشد.
لازم است یادآور شویم که سنگ صفرا در اکثر افراد به صورت بدون علامت وجود دارد؛ مگر آنکه در اثر جابجا شدن و قرار گرفتن در مسیر تخلیه صفرا، برای فرد ایجاد درد و ناراحتی کنند و در نهایت خود را نشان دهند.
اما برخی سنگ ها هم بدون کمترین علائم بوده و تنها با تصویربرداری و یا در حین جراحی های شکمی توسط پزشک تشخیص داده می شوند.
جلوگیری از تشکیل سنگ صفرا با طب سنتی
برای آنکه بتوانید از تشکیل سنگ صفرا جلوگیری کنید می توانید از راه های درمانی طب سنتی استفاده کنید که می توان به موارد زیر اشاره نمود:
از کاهو، کرفس، نعنا، ترخون، ریحان، مرزه، تره، کلم، نخود، لوبیا، باقلا استفاده کنید.
نان سفید، شکر و قهوه برای تشکیل سنگ صفرا خطر آفرین است.
لاغر شدن سریع می تواند موجب ایجاد سنگ صفرا باشد، گرسنه نمایند کم آبی احتمال ایجاد سنگ صفرا را زیاد می کند.
یک قاشق روغن زیتون روزانه می تواند در عدم تشکیل سنگ صفرا اثر بگذارد.
در انسداد مجاری صفراوی دم کرده برگ زیتون یک قاشق غذاخوری در یک استکان چهار بار در روز می تواند بسیار مفید باشد.
